« Ρομά/Τσιγγάνοι : Μια ελληνική μειονότητα. Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην παρούσα εργασία, στα πλαίσια του μαθήματος «Μειονότητες» θα αναλυθεί το θέμα των Ρομά ως μειονοτική ομάδα. Θα εστιάσουμε κυρίως στον γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας και ιδίως στο πολεοδομικό διαμέρισμα της Θεσσαλονίκης.

Οι Ρομά ή Τσιγγάνοι αποτελούν την πολυπληθέστερη και ίσως την πιο αδικημένη διακρατική μειονότητα στην Ευρώπη. Συνιστούν μια κοινωνική ομάδα με ξεχωριστά πολιτισμικά χαρακτηριστικά που έχουν παραδοσιακά υιοθετήσει έναν νομαδικό τρόπο ζωής, ο οποίος αποκλίνει πολύ από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Η διαφορετικότητα αυτή ίσως να μην πηγάζει από την ιδιοσυγκρασία τους αλλά να συνιστά στάση επιβίωσης απέναντι σε ένα ολοένα και εχθρικότερο κοινωνικό σώμα που διαρκώς εντείνει τις συνθήκες ανισότητας, περιθωριοποίησης, αποκλεισμού και απομόνωσης.

Η Ελληνική Κοινωνία στο σύνολο της δεν στάθηκε θετικά στην κοινωνική αποδοχή και ένταξη των μειονοτικών ομάδων της, πολύ περισσότερο δε των τσιγγάνων. Μόλις το 1955 το Ελληνικό κράτος αποδίδει την Ελληνική Ιθαγένεια στους Τσιγγάνους που κατοικούν στην Ελληνική Επικράτεια με σχετικό νομοθετικό διάταγμα (Ν.Δ. 3370/55), το οποίο δημιουργεί το στοιχειώδες θεσμικό πλαίσιο για την αναγνώριση τους ως πολίτες της χώρας και άρα ως δικαιούχους εν δυνάμει βασικών και θεμελιωδών δικαιωμάτων. Με δεδομένο οτι στην Ελλάδα οι 300.000 Έλληνες Ρομά αντιμετωπίζονται συχνά με βάση τα στερεότυπα παλαιότερων εποχων, τα οποία, οδηγόντας σε στρεβλώσεις και υπερβολές, δημιούργησαν την θεωρητική βάση του φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει που οι θεωρήσεις αυτές δημιούργησαν τα συλλογικά άλλοθι της Ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας για την απραξία ή για την βίαιη στάση απέναντι σε ολόκληρες κοινότητες και ομάδες τσιγγάνων.

Όπως θα διαπιστώσουμε και παρακάτω, στην προσπάθεια μου να καταγράψω τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Ρομά οδηγήθηκα στο συμπέρασμα ότι, τα προβλήματα, οι διακρίσεις και οι ρατσιστικές συμπεριφορές που αντιμετωπίζουν οι Ρομά αλληλοσυνδέονται. Μέσα από μια συνολική παρουσίαση των προβλημάτων και των ελλείψεων βλέπουμε με ποιούς τρόπους η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα υφίσταται πολλαπλό κοινωνικό αποκλεισμό στους τομείς της στέγασης, της εκπαίδευσης, της υγείας και της εργασίας ενώ παράλληλαπαρατίθενται προτάσεις αντιμετώπισης των προαναφερόμενων προβλημάτων και ελλείψεων.

Τέλος, η παρούσα εργασία εστιάζεται χωρικά κυρίως στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης.

ΟΙ ΡΟΜΑ/ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Α. Ιστορική αναδρομή

Οι γενικότερα αποδεκτές θεωρήσεις υποθέτουν οτι οι Ρομά προέρχονται από τη Β. Ινδία. Τα γλωσσολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη θεωρία αυτή, καθώς η γλώσσα που μιλούν, η ρομανές, ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια και συγγενεύει με τα σανσκριτικά και με σύγχρονα ινδικά ιδιώματα. Φιλολογικές μαρτυρίες και γλωσσολογικά τεκμήρια μας βοηθούν να χαράξουμε ένα χάρτη διαδρομών. Οι Ρομά, περνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Τουρκία, έφθασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου και αργότερα στην Αμερική. Η άφιξη τους στην Ευρώπη συνέβη το 10^ο -11^ο αιώνα, όταν καταγράφονται στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Η πρώτη ουσιαστική αναφορά στους Ρομά γίνεται στα 1068(μ.Χ.) σε ένα Γεωργιανό εκκλησιαστικό κείμενο, τον Βίο του Αγίου Γεώργιου του Αθωνίτη. Οι Ρομά δεν εγκαταστάθηκαν σε ένα συγκεκριμένο μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά καθώς και σε άλλες Βαλκανικές χώρες. Έτσι, ήδη από το 1322, αναφέρεται η ύπαρξη ομάδων με πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τους Ρομά στην Κάντια της Κρήτης (σημερινό Ηράκλειο). Επίσης στην Κέρκυρα, οι Ρομά ήταν τόσοι πολλοί που αποτελούσαν ξεχωριστό φέουδο, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι το 19^ο αιώνα.

Τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οι Ρομά αντίταξαν σθεναρή αντίσταση στους Οθωμανούς με αποτέλεσμα τις μαζικές διώξεις Ρομά του 14^ου – 15^ου αιώνα. Όσοι δεν εκδιώχθηκαν ακολουθούσαν τα Οθωμανικά στρατεύματα στις εκστρατείες τους παρέχοντας τους τις υπηρεσίες τους. Πρίν και μετά την Επανάσταση του 1821 παρουσιάζεται δημογραφική αύξηση των Ρομά. Αρκετοί χριστιανοί Ρομά ήρθαν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας–Ελλάδας μετά το 1923.

Αρκετοί Ρομά πήραν μέρος στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες τόσο κατα τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων όσο και κατα τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Αξίζει να σημειβθεί ότι οι Γερμανικές αρχές είχαν ανακοινώσει πως 50 Ρομά θα εκτελούνταν για το θάνατο κάθε Γερμανού στρατιώτ, ενώ από το 1942 οι δυνάμεις κατοχής εφάρμοσαν ένα σύστημα ομηρίας, συλλαμβάνοντας Ρομά. Πολλοί μεταφέρθηκαν, μαζλι με Έλληνες Εβραίους, στο Άουσβιτς και δεν γύρισαν ποτέ ενώ άλλοι εξοντώθηκαν επί τόπου βάσει του προγράμματος “Φυλετικής Υγιεινής και Βιολογικής Δημογραφίας” .

Παρά την προσφορά των Ρομά στη διαμόρφωση του Νεοελληνικού κράτους μόλις το 1955 αναγνωρίζονται, μερικώς, ως Έλληνες πολίτες βάση του Νόμου 3370/55 για τον Κώδικα Ιθαγένειας. Μέχρι τότε, η συντριπτική πλειοψηφία θεωρούνταν ως «ανιθαγενείς» και έφεραν ειδικό δελτίο ταυτότητας του Τμήματος Αλλοδαπών, το οποίο ανανέωναν κάθε δυο χρόνια.

Β. Σημερινή πραγματικότητα

Στην Ελλάδα ζουν περίπου 250.000-300.000 ατομα Ττσιγγανικής καταγωγής. Οι Ρομά της Ελλάδας δεν αποτελούν μια ενιαία εθνικοπολιτιστική και γλωσσική οντότητα, αλλά διαφέρουν ως προς το βαθμό αφομοίωσης από την ελληνική κοινωνία, τη θρησκεία, τη μορφή της γλώσσας που μιλούν και το βαθμό εγκατάστασης. Επίσης, υπάρχουν δυο είδη Ρομά στην Ελλάδα, οι μετακινούμενοι και οι εγκατεστημένοι. Οι πρώτοι δεν έχουν μόνιμο τόπο διαμονής, αντίθετα αυτός εξαρτάται από την εποχή και από την περιοχή της εργασίας τους. Οι δεύτεροι κατοικούν συνήθως στις παρυφές των μεγάλων πόλεων και σε περιοχές συνήθως υποβαθμισμένες.

Οι Ρομά/Τσιγγάνοι της Ελλάδας ενώ έχουν συνείδηση της πολιτιστικής τους ιδιαιτερότητες, θεωρούν ταυτόχρονα πως είναι έλληνες και οτι δεν αποτελούν ξεχωριστή μειονότητα καθώς όπως λένε οι ίδιοι « και εμείς υπηρετούμε στο στρατό και εμείς ψηφίζουμε». Η σημερινή θέση της Τσιγγάνικης κοινότητας στην Ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από φαινόμενα ακραίου κοινωνικού αποκλεισμού. Για πολλές δεκαετίες στον Ελλαδικό χώρο κυρίαρχη ήταν η αντίληψη που θέλει τους Ρομά να επιλέγουν συνειδητά ως τρόπο ζωής το στερεότυπο μοντέλο του πλανόδιου σκηνίτη, δηλαδή του αποκομμένου απο τις κοινωνικές δομές Τσιγγάνου.

Όπως είχε δηλώσει η Ντιμιτρίνα Πετρόβα, τέως διευθύντρια του Ευρωπαικού Κέντρου για τα δικαιώματα των Τσιγγάνων “ οι Ρομά στην Ελλάδα δεν λογαριάζονται για άνθρωποι”.

Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με το όνομα «Ασπίδα-Ρομ» (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ), με σκοπό την εκπροσώπηση των Ρομά στην πολιτική ζωή. Οι ιδρυτές του κόμματος διευκρινίζουν οτι η πολιτική αυτή κίνηση σκοπεύει στην έκθεση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Ρομά/Τσιγγάνοι και στην προσπάθεια επίλυσης τους.

Η ελληνική πολιτεία και οι αρμόδιοι φορείς παραμέλησαν για πολλά χρόνια τη μειονοτική αυτή ομάδα πολιτών και δεν προχώρησαν στην κατανόση της ιδιαιτερότητας των κοινοτήτων των Ρομά και τη στοιχειώδη έστω επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα υφίσταται πολλλαπλό κοινωνικό αποκλεισμό στους τομείς της στέγασης, της απασχόλησης, της υγείας και της εκπαίδευσης.

Ειδικότερα η κατάσταση ανα τομέα έχει ως εξής:

1. ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

Οι Ρομά λόγω του τρόπου που είναι αναγκασμένοι να επιβιώσουν έχουν συχνά εκκρεμότητες ως δημότες και πολίτες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία ένα μεγάλο ποσοστό Ρομά δεν έχει δηλωθεί στο Ληξιαρχείο ή δεν έχει γραφτεί στα δημοτολόγια, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό δεν έχει ταυτότητα ή άλλο ανάλογο πιστοποιητικό. Αυτό δημιουργεί πολυάριθμα εμπόδια στις σχέσεις τους με τις κρατικές αρχές, αφού κάποιος πολίτης που είναι αδήλωτος απλά δεν υπάρχει για το κράτος.

Συχνά οι δημοτικές αρχές εκμεταλλεύονται το πρόβλημα αναλφαβητισμού καθώς και έλλειψης εξοικείωσης των Ρομά με την γραφειοκρατία και δεν προσπαθούν να διευκολύνουν την διαδικασία νομιμοποίησης τους. Έτσι απαλλάσσονται από αυτούς ευκολότερα αφού δεν είναι καν δημότες τους. Ακόμη, υπάρχουν αναφορές που σημειώνουν ότι οι Ρομά/Τσιγγάνοι είναι θύματα διακρίσεων σε διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής. Η τοπική αυτοδιοίκηση συχνά διστάζει να δεχθεί τα μέλη αυτής της μειονοτικής ομάδας ενώ οι τοπικοί αιρετοί άρχοντες μερικές φορές κωλυσιεργούν ως προς την προώθηση πρωτοβουλιών για τους Ρομά/Τσιγγάνους.

Οι τοπικές κοινωνίες είναι απρόθυμες στο να βοηθήσουν στην ένταξη των Ρομά σε αυτές, καθώς θεωρούν την παρουσία τους ως ένδειξη υποβάθμισης. Οι περισσότεροι Δήμοι δεν διευκολύνουν τις νόμιμες συναλαγές των Ρομά με τις υπηρεσίες τους και κρατούν τους Ρομά σε συνθήκες εξαθλίωσης ώστε να τους αναγκάσουν να φύγουν από τα όρια του Δήμου τους. Τέτοιες ενέργειες έγιναν εναντίον Ρομά στη Μενεμέη Θεσσαλονίκης το 1996. Επίσης, το καλοκαίρι του 1998, ο Δήμαρχος του Ευόσμου Θεσσαλονίκηςδιέταξε την έξωση περίπου 3.500 Ρομά από μιαν περιοχή στην οποία μερικοί κατοικούσαν επί 30 χρόνια. Τα εντάλματα για τις εξώσεις είχαν εκδοθεί από το 1997, αλλά η εφαρμογή τους είνε αναβληθει διότι δεν υπήρχε τότε εναλλακτική τοποθεσία εγκατάστασης.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αδιαφορίας των δημοτικών και κατ’επέκταση των κρατικών αρχών αποτελεί η απόφαση που πήρε το Δεκέμβριο του 2006 το Συμβούλιο Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης να αλλάξει το δρομολόγιο του αστικού που περνούσε μέσα από τον καταυλισμό της Αγ.Σοφίας. Στην απόφαση του αναφέρει οτι η αλλαγή του δρομολογίου λήφθηκε για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των επιβατών και των οδηγών του αστικού. Ακόμη ένα παράδειγμα κοινωνικού αποκλεισμού είναι αυτό του οικισμού της Αγ.Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, που δεν συμπεριλήφθηκε στην απογραφή πληθυσμού το 2001. Η “παράλειψη” αυτή προσέδωσε ένα νέο όνομα στον οικισμό, «οικισμός φάντασμα», όπως χαρακτηριστικά τον ονομάζουν οι Ρομά της περιοχής.

Τέτοιους είδους πρακτικές έχουν συμβάλλουν στην όξυνση των αντιθέσεων και στη διαιώνιση του κοινωνικού προβλήματος συμβίωσης των Ρομά με τους υπόλοιπους πολίτες. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που μεγιστοποιεί την πεποίθηση στους Ρομά οτι το ελληνικό κράτος είναι εχθρικό απέναντι τους. Βασικότερος όρος για την ένταξη των Ρομά είναι η αποδοχή τους από την τοπική κοινωνία καθώς επίσης και η επίλυση με κάθε δυνατό τρόπο των αστικοδημοτικών εκκρεμοτήτων τους που δυναμιτίζουν κάθε ελπίδα εξομάλυνσης και συμβίωσης με το σύνολο.

2. ΣΤΕΓΑΣΗ

Οι κοινωνικα αποκλεισμένες ομάδες και ιδιαίτερα οι Ρομά, όσον αφορά τη στέγαση τους, έλκονται από περιοχές γενικότερης απαξίας της γης. Τέτοιες είναι οι περιοχές εκτός σχεδίου πόλης, οι βιομηχανικές ζώνες και οι περιοχές αυθαίρετης και άναρχης δόμησης. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των Καταυλισμών του Δενδροποτάμου και της Αγ. Σοφίας, όπου οι χώροι στέγασης και παραμονής είναι ακατάληλλοι ενώ στερούνται ακόμη των βασικών υποδομών, τεχνικών (ύδρευσης, αποχέτευσης, συγκοινωνιών κ.α.) αλλά και κοινωνικών (σχολείων, ιατρείων, υπηρεσιών κ.α.). Συγκεκριμένα ο οικισμός Ρομά της Αγ.Σοφίας, σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των Ρομά, αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης νερού. Οι γυναίκες Ρομά αναγκάζονται να ξυπνάνε τα μεσάνυχτα για να γεμίζουν με νερό μπουκάλια και κουβάδες τους έτσι ώστε να έχουν επαρκή ποσότητα νερού για τις καθημερινές τους ασχολίες, συμπεριλαμβανομένου και της προσωπικής υγιείνής. Η συνθήκες ζωής στον καταυλισμό είναι δυσμενείς.

Οι καταυλισμοί των Ρομά αποτελούν εστίες μόλυνσης, παραβατικής συμπεριφοράς και περιθωριοποίησης με αποτέλεσμα οι μη Τσιγγάνοι δημότες να θεωρούν την παρουσία των Ρομά ντροπή και υποβάθμιση για την περιοχή και να προσπαθούν με κάθε πρόσχημα να τους διώξουν από εκεί. Είναι ακόμη γεγονός οτι συχνά οι Ρομά, στερούμενοι εναλλακτικής λύσης, καταπατούν δημοτικά ή και ιδιωτικά οικόπεδα προκειμένου να στήσουν τις πρόχειρες εγκαταστλασεις τους, πρακτική που οδηγεί στην όξυνση των αντιθέσεων, διασπορά ρατσιστικών επιχειρημάτων και διαιώνιση του κοινωνικού προβλήματος συμβίωσης των Ρομά με τους υπόλοιπους πολίτες.

Εικόνα 1: Καταυλισμός Δενδροποτάμου

Εικόνα 2: καταυλισμός Δενδροποτάμου. Απουσία υποδομών ύδρευσης.

Παρά το γεγονός οτι η παροχή στέγης αποτελεί συνταγματική επιταγή (Άρθρο 21, παράγραφος 4 του Συντάγματος) μόλις το 1996 η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόγραμμα βελτίωσης των συνθηκών ζωής τους και προώθησης της ένταξης τους στην κοινωνία. Μέχρις σήμερα έχουν γίνει ελάχιστα πράγματα. Η πολιτεία, στην καλύτερη περίπτωση, τείνει στην εύκολη λύση δημιουργίας καταυλισμών με λυόμενα τύπου σεισμόπληκτων. Μπορεί η λύση αυτή να μοιάζει ικανοποιητική μπροστά στο οξύτατο πρόβλημα διαβίωσης των σκηνιτών, όμως οι καταυλισμοί αυτοί πολύ δύσκολα θα μετατραπούν σε οικισμούς. Συνεπώς, το πρόβλημα θα διαιωνιστεί.

Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί δυο φορές, το 2005 και το 2006, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων για παραβίαση του δικαιώματος στη στέγαση των Ρομά και τις εξώσεις σε βάρος τους.

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) στις 11/01/07, με αφορμή την τότε εξαγγελία της κυβέρνησης, κάνει αναφορά για κακοδιαχείριση των στεγαστικών δανείων για τους Ρομά. Τονίζει οτι ένα μεγάλο μέρος των δανείων δεν δόθηκαν σε Ρομά των καταυλισμών, τους μοναδικούς για τους οποίους προοριζόταν, αλλά σε Ρομά που έμεναν σε κατοικίες ή ακόμα και σε μη Ρομά. Από τα 9.000 δάνεια εγκρίθηκαν τα 5.754, εκ των οποίων τα 4.837 έχουν εκταμιευθεί και τα 378 έχουν εγκριθεί για κατοίκους του Δήμου Μενεμένης Θεσσαλονίκης.

3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η φοίτηση των παιδιών Ρομά στα σχολεία είναι προβληματική ενώ παράλληλα διαιωνίζει την παθητική περιθωριοποίηση τους. Στην Ελλάδα το ποσοστό συμμετοχής των Τσιγγανοπαίδων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν ξεπερνά το 40%, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό σε σύγκριση με τη σχολική διαρροή παιδιών που ανήκουν στην κυρίασχη κοινωνική ομάδα. Ο τρόπος με τον οποίον αναγκάζονται να επιβιώσουν οι τσιγγάνοι ελιναι άκρως ανταγωνιστικός προς το σχολείο. Η φοίτηση των παιδιών στο σχολείο είναι εξαιρετικά δύσκολη καθώς είναι ευάλωτα σε εξωτερικούς παράγοντες όπως η μετακίνηση, τα οικονομικά προβλήματα που οδηγούν στην παιδική εργασία, η απόσταση από το σχολείο, τα φαινόμενα ρατσισμού στα σχολεία, η έλλειψη κατάλληλης και μόνιμης κατοικίας κ.α.

Ένα θέμα που αφορά την εκπαίδευση των παιδιών Ρομά είναι το θέμα της διγλωσσίας τους και με ποιον τρόπο αυτή συντελεί στη σχολική αποτυχία των περισσοτέρων από αυτούς. Είναι γνωστό ότι οι Ρομά, στις διαπροσωπικές τους σχέσεις μιλάνε τη ρομανί, ενώ για την επικοινωνία τους με τον κυρίαρχο πολιτισμό χρησιμοποιούν την γλώσσα που μιλά η ομάδα αυτή. Είναι γνωστό, επίσης, ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι μονόγλωσσο και η διδασκαλία όλων των μαθημάτων γίνεται με βάση την λόγια ελληνική γλώσσα (Μαραγκουδάκη,1998). Κάτι τέτοιο δημιουργεί στα παιδιά των γλωσσικών και πολιτισμικών μειονοτήτων , όπως οι Ρομά, τεράστια προβλήματα προσαρμογής στο σχολείο, καθώς καλούνται να εκπαιδευτούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που εκπαιδεύονται τα παιδιά της κυρίαρχης ομάδας. “Aποτέλεσμα είναι να μην βρίσκουν κατανόηση στις σχολικές διαδικασίες και να αποτυγχάνουν στις σχολικές δραστηριότητες, αφού αυτές διεξάγονται σε μια γλώσσα που πολλές φορές δεν καταλαβαίνουν” (Χατζηνικολάου,2009). Το γεγονός ότι η μητρική γλώσσα τους, καθώς και τα ιδιαίτερα πολιτισμικά τους στοιχεία απουσιάζουν από τα σχολικά βιβλία υπονομεύει την αίσθηση της ετερότητας και του διαφορετικού. Έτσι, τα Τσιγγανόπουλα δεν αισθάνονται αυτήν την διαφορετικότητα ως κάτι που είναι ωφέλιμο να υπάρχει αλλά τους δημιουργούνται αισθήματα κατωτερότητας και άμυνας.

Εικόνα 3: Δήμος Μενεμένης. 3^ο και 5^ο Διαπολιτισμικό Σχολέιο όπου φοιτούν παιδιά Ρομά.

Τα παιδιά Ρομά, εκτός από την δυσκολία που αντιμετωπίζουν με την γλώσσα, πολλές φορές έρχονται αντιμέτωπα και με τον ρατσισμό των εκπαιδευτικών και τον μαθητών, οι οποίοι τους αντιμετωπίζουν με καχυποψία και με στερεοτυπικές αντιλήψεις. Οι ρατσιστικές πρακτικές εις βάρος των παιδιών Ρομά που επιθυμούν να εκπαιδευτούν είναι οι εξής:

1. Ανοιχτές απόπειρες αποκλεισμού των παιδιών Ρομά με κινητοποίηση της κοινωνίας, των γονιών, των μαθητών ή και των δασκάλων. Αξίζει να αναφερθεί το περιστατικό όπου παιδια Ρομά από τον οικισμό της Αγ.Σοφίας εκδιώχθηκαν από το δημοτικό σχολείο της Χαλάστρας, όπου έπρεπε να παρακολουθήσουν κανονικά τα μαθήματα τους. Οι γονείς, οι μαθητές και κάποιοι καθηγητές τους έκλεισαν τις πόρτες με τη δικαιολογία οτι δεν επαρκούσαν οι κτηριακές εγκαταστάσεις. Εν τέλει, δέχτηκαν μόνο τα μισά από τα παιδιά Ρομά ενώ οι αρμόδιες αρχές δεν επενέβησαν ποτέ, παρα τις καταγγελίες του δικτύου DROM και του Συνήγορου του Πολίτη. (PRAKSIS, 2007)
2. Παθητικό αποκλεισμό τους μέσα στην τάξη με την περιθωριοποίηση τους. Σε αυτή την περίπτωση, τα παιδιά Ρομά παρουσιάζονται, από μαθητές και δασκάλους, να καθυστερούν την υλοποίηση του προγράμματος και να υποβαθμίζουν την εικόνα του σχολείου.

Να επισημανθεί οτι οι οικογένειες τους δεν μπορούν να παρακολουθήσουν και να ενισχύσουν την εκπαίδευση τους στο σπίτι.

4. ΥΓΕΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Η κατάσταση υγείας του πληθυσμού των Ρομά είναι επισφαλής λόγω των κάκιστων συνθηκών διαβίωσης. Οι Ρομά έχουν μικρό προσδόκιμο ζωής και υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Οι συχνές μετακινήσεις , οι άσχημες συνθήκες υγιεινής, η μή τήρηση του προγράμματος εμβολίων, η απουσία ασφαλιστικής κάλυψης και κυρίως η έλλειψη μιας σχεδιασμένης κρατικής μέριμνας έχουν ως συνέπεια ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των Ρομά και ιδίως τα παιδιά να πάσχουν από διάφορα λοιμώδη νοσήματα, αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα.

Το νομοθετικό πλαίσιο που προστατεύει την υγεία των Ρομά παρουσιάζει παραλήψεις και κενά τα οποία ορίζουν τις συνθήκες υγείας και διαβίωσης της πληθυσμιακής ομάδας. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού των Ρομά είναι ανασφάλιστοι, με μόνη τους περίθαλψη να είναι αυτή των απόρων.

5. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Οι ευκαιρίες που έχουν οι Ρομά, στους οποίους υπάρχει πολύ υψηλο επίπεδο αναλφαβητισμού,να βρουν απασχόληση, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Οι Ρομά παραμένουν στην ανεργία μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από οτι ο γενικός πληθυσμός της χώρας ενώ ένα συντριπτικό ποσοστό καταγράφεται να εργάζεται περιστασιακά ή εποχιακά ή απλά δεν καταγράφεται.

Η ένταξη των Ρομά στην αγορά εργασίας συνδέεται άρρικτα με την εκπαίδευση. Σύμφωνα με τα εκπαιδευτικά δεδομένα που έχουμε, μόνο το 40% των Ρομά έχουν βιοποριστική εργασία. Ο αποκλεισμός τους από την αγορά εργασίας έχει αλυσιδωτές επιδράσεις στη ζωή τους αφού τους καταδικάζει στη φτώχεια και στην παραβατικότητα, και ορισμένες φορές στη διακίνηση ναρκωτικών μ’αποτέλεσμα να επιβαρύνουν την υγεία τους και να δυσχαιρένονται οι σχέσεις τους με τους υπόλοιπους πολίτες και τις αρχές.

Η Πολιτεία δεν φαίνεται να παρεμβαίνει στην επίλυση αυτού του προβλήματος. Έχουν μπει σε εφαρμογή κάποια προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, αλλά αφορούν έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ενδιαφερόντων.

ΟΙ ΡΟΜΑ/ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Όσον αφορά τους τσιγγάνικους πληθυσμούς του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης εντοπίζονται κυρίως στον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης στην περιοχή του Δενδροποτάμου και στον Δήμο Ευόσμου (Ελευθερίου-Κορδελιού) όπου τσιγγάνοι εντοπίζονται πάνω από την περιφερειακή οδό. Στον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης, βρίσκεται ο Δενδροπόταμος, που αποτελεί ανάμεικτη γειτονιά μεταπολεμικών εσωτερικών μεταναστών και τσιγγάνων, ενώ ταυτόχρονα διαμένουν στην περιοχή και «σκηνίτες τσιγγάνοι» σε εκτός σχεδίου περιοχή σε Δημοτικό καταυλισμό. Η περιοχή του Δενδροποτάμου μαστίζεται από σημαντικά κοινωνικά και άλλης φύσεως προβλήματα όπως είναι τα υηλά ποσοστά ανεργίας, το υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον, η χαμηλή ποιότητα ζωής, τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα και η έλλειψη υποδομών. Στον Δήμο Ευόσμου (Ελευθεριου-Κορδελιού) υπάρχουν τρεις καταυλισμοί τσιγγάνων ένας καταυλισμός στην επέκταση της οδού Μαιάνδρου, ένας άλλος παλιός καταυλισμός τσιγγάνων πάνω από την περιφερειακή οδό, όπου διαλύθηκε από τις αρχές του 1998 και οι περισσότεροι κάτοικοι του βρίσκονται σήμερα στον νομαρχιακό συνοικισμό Αγ. Σοφία, γνωστοί και ως τσιγγάνοι του στρατοπεδου Γκόνου, και τέλος ένας τρίτος στο τρίγωνο ΕΚΟ, όπου αποτελεί γειτονιά εδραιοποιημένων τσιγγάνων με αυθαίρετα κτίσματα σε ιδιόκτητη γη δίπλα στο όριο της έκτασης της ΕΚΟ.

1. Καταυλισμός του Δενδροπόταμου

Σήμερα διαμένουν εκεί περίπου 3000 κάτοικοι από τους οποίους οι 2500 Ρομά. Τα πρώτα σπίτια του συνοικισμού χτίστηκαν το 1950 από τσιγγάνους, χριστιανούς στο θρήσκευμα. Τα τελευταία χρόνια στον μόνιμο τοπικό πληθυσμό προστέθηκαν και μουσουλμάνοι Ρομά .

Οι Ρομά στο Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης παρόλο που διατηρούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που οφείλονται στην ιστορία τους, στον διαφορετικό τρόπο ζωής τους και στις συνήθειες τους αποτελούν μέρος της ελληνικής κοινωνίας.

Οι Ρομά του Δενδροποτάμου αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, παρά την κοντινή τους απόσταση από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το πρόβλημα των ναρκωτικών είναι το μείζον πρόβλημα που παρατηρείται στην περιοχή. Διάφορες καταγγελίες αναφέρουν οτι 50 με 100 οικογένειες διακινούν τα ναρκωτικά σπέρνοντας τον τρόμο. Εξαιτίας της σοβαρότητας της κατάστασης, όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα επιλέγουν να φύγουν από τον Δενδροπόταμο και να πάνε να μείνουν σε άλλες περιοχές. Για να κατανοήσυμε τη σοβαρότητα της κατάστασης περί ναρκωτικών, σύμφωνα με το άρθρο της Σ.Χριστοφορίφου, «Κραυγή αγωνίας για τα ναρκωτικά» από την Εφημερίδα Μακεδονία τον Αύγουστο του 2009, το πρώτο που θα μάθουν τα νήπια του Δενδροποτάμου με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, είναι: “ μην ακουμπάτε τις σύριγγες που είναι πεταμένες στην αυλή του σχολείου”. Ο ρόλος του κράτους μοιάζει να είναι ανύπαρκτος

Εικόνα 3: Σύλλογος Αθίγγανων Μακεδονίας-Θράκης «Τα Ρωμά» κατα των ναρκωτικών. Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του Δενδροπόταμου.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που δείχνει την προβληματική κατάσταση της περιοχής, είναι ο τρόπος που η Νομαρχία Θεσσαλονίκης διαχειρίστηκε τη σχολική στέγη κατα τις προηγούμενες δεκαετίες.Το κτίριο του σχολείου στο οποίο φοιτούσαν τα παιδιά Ρομά του Δενδροποτάμου είχε χαρακτηριστεί από ειδική έκθεση των τεχνικών υπηρεσιών της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης επικίνδυνο στατικά με άμεσους κινδύνους για τη σωματική ακεραιότητα και τη ζωή των μαθητών ( Διεύθυνση Πολεοδομίας Θεσσαλονίκης, 2002). Την ίδια σχολική χρονιά καταρτίζεται απο τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης το πρόγραμμα σχολικής στέγης και επιλέγεται το συγκεκριμένο σχολείο για να στεγαστούν παιδιά Ρομά. Μια επιλογή η οποία γεννάει πολλά ερωτηματικά για το κατά πόσο ήταν τυχαία και που αποσκοπούσε.

2. Οικισμός Αγίας Σοφίας

Ο οικισμός της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στο στρατόπεδο του Γκόνου, το οποίο παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Άμυνας για να «φιλοξενήσει» τις περίπου 250 οικογένειες Ρομά οι οποίες μετεγκαταστάθηκαν εκεί, τον Οκτώβρη του 2000, από τον καταυλισμό της κοίτης του Γαλλικού Ποταμού, όπου ζούσαν σε συνθήκες πλήρους εξαθλίωσης. Ο οικισμός ανήκει στον Καποδιστριακό Δήμο του Εχεδώρου και βρίσκεται κοντά στις φυλακές Διαβατών, στη βιομηχανική περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Εικόνα 4: Πύλη Οικισμού Αγ.Σοφίας. Αριστερά είναι το Νηπιαγωγείο και στο βάθος ο οικισμός.

Οι κάτοικοι του οικισμού στεγάζονται σε λυόμενα, τα οποία κατασκευάστηκαν στα πλαίσια οικιστικού προγράμματος με πρωταρχικό σκοπό τη δημιουργία του οικισμού και την εγκατάσταση συσσωρευτών ηλιακής ενέργειας για εξοικονόμηση ρεύματος. Παρόλο που στα λυόμενα αυτά θα διέμεναν προσωρινά οι Ρομά για 5 χρόνια και στη συνέχεια θα χτίζονταν σπίτια, 13 σχεδόν χρόνια μετά, οι Ρομά του οικισμού εξακολουθούν να ζουν στα λυόμενα, χωρίς ρεύμα, χωρίς πόσιμο νερό ενώ το αποχετευτικό σύστημα ολοκληρώθηκε μόλις πριν από 3 χρόνια. (PRAKSIS, 2007)

Στον οικισμό από την αρχή λειτούργησε νηπιαγωγείο το οποίο ήταν η μόνη εκπαιδευτική μονάδα που εγκαταστάθηκε μέσα στον πληθυσμό. Στη συνέχεια καταγράφονται κάποιες εμπειρίες των εκπαιδευτικών που εργάζονται στο νηπιαγωγείο του οικισμού. Όπως επισημένουν και οι ίδιοι οι νηπιαγωγοί, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι πολλές. Η προσέλευση των μαθητών κάποιες φορές είναι ακανόνιστη ως προς το ωράριο, καθώς δεν εμφανίζονται και δεν αποχωρούν όλοι την ίδια ώρα. Επιπλέον, δεν είναι λίγα τα παιδιά που σταματούν εντελώς την φοίτησή τους στην μέση της σχολικής χρονιάς ή την διακόπτουν κατά διαστήματα. Ωστόσο, καταβάλονται προσπάθειες από τους εκπαιδευτικούς να “κρατήσουν” τα παιδια στο σχολείο, καθώς κάτι τέτοιο το θεωρούν χρέος τους. Οι προσπάθειες αυτές γίνονται μέσα απο παρεμβάσεις στις οικίες τους και από συζητήσεις που κάνουν οι νηπιαγωγοί με τους γονείς των παιδιών. Οι γονείς συχνά αναφέρουν ότι ο λόγος που δεν στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο είναι ότι δεν έχουν φαγητό να τους δώσουν και δεν θέλουν να τα στέλνουν νηστικά, λένε οι νηπιαγωγοί. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι από την αρχή της σχολικής χρονιάς το Νηπιαγωγείο αιτήθηκε, στον αρμόδιο φορέα, για παροχή γευμάτων στους μαθητές του, στον ίδιο το χώρο του Νηπιαγωγείου, αλλά απάντηση ακόμα δεν έλαβε . Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται ήδη σε πολλές σχολικές μονάδες ως σήμερα.

Εικόνα 5: Μαθητές Ρομά κατα τη διάρκεια του διαλλειματος για δεκατιανό. Νηπιαγωγείο του οικισμού της Αγ.Σοφίας.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα παιδιά έχουν ιδιαίτερα περιορισμένο λεξιλόγιο στη νεοελληνική γλώσσα, γεγονός που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη επικοινωνίας με άτομα εκτός οικισμού. πολλές φορές δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν και να κατανοήσουν τις ακουστικές μεθόδους διδασκαλίας (όπως ανάγνωση παραμυθιού ), αφού υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον γραπτο και τον προφορικό λόγο. Ακόμη, γίνονται προσπάθειες από τις νηπιαγωγούς να εντάξουν και την γλώσσα των Ρομά, τη ρομανί, στη σχολική διαδικασία, αφού πολλές φορές χρησιμοποιούν λέξεις ή φράσεις που γνωρίζουν, ώστε να γίνεται το μάθημα πιο ευχάριστο για τα παιδιά.

Οι νηπιαγωγοί αναφέρουν, επίσης, ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στους βασικούς κανόνες συμπεριφοράς και υγιεινής, καθώς είναι διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο έχουν μάθει να συμπεριφέρονται και διαφορετικά τα πρότυπα που έχουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Φέτος πραγματοποιήθηκαν κάποιοι εμβολιασμοί τωμ μαθητών Ρομά στον χώρο του Νηπιαγωγείου.

Όπως γίνεται φανερό, ο ρόλος του Νηπιαγωγείου, πέρα από τον τυπικό, είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση του παιδιού όσο και στην παράλληλη απόκτηση των βασικών εκείνων δεξιοτήτων που θα συμβάλλουν στην ομαλή μετάβαση του παιδιού στο δημοτικό σχολείο. Όμως, η ίδια η πολιτεία είναι αυτή που δυσχεραίνει τη ένταξη των παιδιών Ρομά στο σχολικό περιβάλλον. Ο Δήμος του Εχεδώρου, στον οποίον ανήκει ο οικισμός, αρνείται να δεχτεί τα παιδιά του οικισμού στο σχολείο , με το επιχείρημα οτι “ Εμείς δεν ήμαστε ρατσιστές, αλλά η τοπική κοινωνία αντιδρά, θα ξεσηκωθεί, θα πάρουν τα καλάσνικοφ, δεν θα αφήσουν παιδί να κατέβει από το λεωφορέιο” .

Λύση ανάγκης είναι ο διασκορπισμός των παιδιών σε 11 σχολεία της δυτικής Θεσσαλονίκης, με μισθωμένα από τη Νομαρχεία λεωφορεία. Επίσης, η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης με χρηματοδότηση της Νομαρχίας, ανέλαβε την πρωτοβουλία για δημιουργία μ’εσα στον οικισμό καλοκαιρινών τμηματων δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η διακήρυξη του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων σημειώνει ξεκάθαρα οτι είναι καθήκον των κρατών να προστατεύσουν την ύπαρξη και την εθνική ή εθνοτική, πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική ταυτότητα των μειονοτήτων εντός των ορίων τους και να ενθαρρύνουν τη δημιουργία συνθηκών για την προώθηση της ταυτότητας τους. Μένουν πολλά να γίνουν ακόμη ώστε να επιτευχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων της μειονότητας των Ρομά. Η εμπειρία αυτών των δυο οικισμών, αλλά και άλλων στην Ελλάδα, υπογραμμίζει οτι μόνο μέσα από μια συντονισμένη μακροπρόθεσμη στρατηγική αλλά και με τη συνεργασία πολλαπλών επιπέδων της κυβέρνησης, των ΜΚΟ και των διεθνών και περιφερειακών οργάνων μπορεί να επιτευχθεί η ένταξη των Ρομά και συνάμμα η εημερία τους.

Σύμφωνα με τη δήλωση του κ. Kuychukov, , λόγω της χρόνιας παραμέλησης της κοινότητας των Ρομά το Ελληνικό κράτος πρέπει να εγκαινιάσει και να υλοποιήσει επειγόντως και αποτελεσματικά μερικά θαρραλέα μέτρα προκειμένου να εντάξει τους Ρομά στο κύριο ρεύμα της Ελληνικής κοινωνίας και να καλυτερεύσει τη ζωή των Ρομά πολιτών του.

Το πιο κομβικό πρόβλημα για τους Ρομά είναι το οικιστικό, γι’αυτό και πιστεύεται οτι εάν λυθεί το πρόβλημα της στέγασης αυτομάτως και τα υπόλοιπα προβλήματα θα επιλυθούν. Η διαμονή σε μόνιμη κατοικία παρέχει στον πολίτη τη δυνατότητα να απολαμβάνει ορισμένα δικαιώματα, όπως είναι το δικαίωμα της εκπαίδευσης, της αξιοπρεπούς διαβίωσης ή του απαράβατου του οικιακού ασύλου. Η νομαδική ζωή των Ρομά και η διαβίωση τους σε παράνομους καταυλισμούς στα όρια των δήμων λειτουργεί ως τροχοπέδη για την κοινωνική ένταξη τους.

Πιο συγκεκριμένα, παρατίθονται ορισμένες προτάσεις ανάλογα με τον τομέα όπου εντοπίζεται το πρόβλημα:

Στέγαση

• Να υλοποιηθούν βελτιωτικά μέτρα (αποχετευτικό, νερό, ρεύμα) στους υπάρχοντες καταυλισμούς που θα αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης
• Να απλουστευτούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες που αφορούν τη χορήγηση τραπεζικών δανείων σε Ρομά
• Να παραχωρηθούν οικόπεδα από τους δήμους για την στέγαση οικογενειών Ρομά
• Να δημιουργήσουν οι δήμοι εξοπλισμένους και ειδικά διαμορφωμένους χώρους υποδοχής που θα δέχονται περιπλανώμενους και εποχιακούς εργάτες Ρομά
• Αποκαταστάσεις/ανακαινίσεις υφιστάμενων κτιρίων στο υπάρχον στεγαστικό απόθεμα
• Επιχορήγηση ενοικίου
• Παρεμβάσεις για την στεγαστική αποκατάσταση πληθυσμών που διαμένουν σε μη μόνιμους οικισμούς

Υγεία

• Ιατρική παρακολούθηση γυναικών και παιδιών
• Αύξηση συχνότητας εμβολιασμών
• Κινητές μονάδες εμβολιασμού, πρωτοβάθμιας υγείας και ψυχικής υγείας
• Υγειονομικοί σταθμοί ή περιφερειακά ιατρεία ημερήσιας ετοιμότητας
• Μονάδες για κατ’οικον νοσηλεία
• Ημερίδες ενημέρωσης του πληθυσμού Ρομά για τα δικαιώματα και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας
• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της πρωτοβάθμιας υγείας

Εκπαίδευση

• να αναπτυχθούν δράσεις στους καταυλισμούς που θα αορούν παιδιά Ρομά έτσι ώστε να προετοιμάζεται η ένταξη τους στο εκπαιδευτικό σύστημα
• να εκπαιδευτούν Ρομά διαμεσολαβητές, έτσι ώστε να λειτουργήσουν ως κρίκος μεταξύ Ρομά και εκπαιδευτικού συστήματος
• να δημιουργηθούν προγράμματα επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης που να απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς
• να δημιουργηθούν τάξεις ενισχυτικής διδασκαλίας παιδιών Ρομά
• να πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με στοιχεία και από την κουλτούρα των Ρομά που θα συμβάλλουν στην ομαλή ένταξη τους στο σχολικό περιβάλλον
• ενημέρωση και παρότρυνση για συμμετοχή των νέων ηλικίας 18-30 ετών σε σχολεία δεύτερης ευκαιρίας
• Σεμινάρια ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών
• Προγράμματα για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας
• Ίδρυση τάξεων υποδοχής και πραγματοποίηση θερινών υποστηρικτικών μαθημάτων

Απασχόληση

• Χωρικά στοχευμένες δράσεις: διάγνωση εξειδικευμένων τοπικών αναγκών και ανάδειξη των αναπτυξιακών δυνατοτήτων στις περιοχές παρέμβασης
• Εξοικείωση με τη μισθωτή εργασία
• Δράσεις για τη μείωση της αδήλωτης εργασίας
• Ενίσχυση τω συνθηκών ασφάλειας της εργασίας
• Ευκαιρίες απασχόλησης στον τμέα της πράσινης ανάπτυξης
• Αύξηση της πρόσβασης στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης

Ολοκληρώνω την εργασία με την ακόλουθη εικόνα. Οι νηπιαγωγοί, σε συνεργασία με κάποιες μητέρες του καταυλισμού Αγ.Σοφίας , προετοιμάζουν τα παιδιά για μια θεατρική παράσταση που θα λάβει χώρα στις 7 Ιουνίου 2013 στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Κατα τη διάρκεια των προβών η εκπρόσωπος των γυναικών Ρομά του Δενδροποτάμου επισκέφτηκε τον χώρο του Νηπιαγωγείου και διηγήθηκε στα παιδιά ένα τσιγγάνικο παραμύθι για την τύχη .

Ο συμβολισμός είναι εμφανής. Ό πληθυσμός των Ρομά, σ’ολόκληρη την επικράτεια, μοιάζει να έχει αφεθεί στη μοίρα του και καμμιά αποτελεσματική προσπάθεια βοήθειας και βελτίωσης της κατάστασης τους δεν έχει γινει από όλους ΕΜΑΣ. Έχει φθάσει πλέον η ώρα, αφού τα προβλήματα έχουν εντοπιστεί και γνωστοποιηθεί, να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη, περιεκτική και ευαίσθητη προσέγγιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Ρομά ως μια μέχρι πρότινος παραμελημένη μειονοτική ομάδα.

Καλή τύχη λοιπόν!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αλέξανδρος Τσιομπρας & Δημητρα Βασιλική Αγγελοπούλου, «Ο κοινωνικός αποκλεισμός των τσιγγάνων: Η περίπτωση του Δενδροποτάμου στην Δυτική Θεσσαλονίκη»

Βαξεβάνογλου Αλίκη, (2001). Έλληνες Τσιγγάνοι: περιθωριακοί και οικογενειάρχες, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Γερετσίδου Ε. (1986), «Η κοινωνικοποίηση των ρσιγγάνων του Δενδροποτάμου Θεσσαλονίκης και η κουλτούρα τους», Θεσσαλονίκη

Ελληνική Ομάδα για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, «Καταυλισμοί Ρομά στην Ελλάδα:Δενδροπόταμος», Ελληνικό παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι

Ευαγγέλου, Οδυσσέας, Κάντζου, Νίκη (2005), Πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικός ρατσισμός: σχέδια εργασίας για το νηπιαγωγίο και το δημοτικό σχολείο.

Kαντρούρης Κ. (2005), Άρθρο «Η ζωή είναι αλλιώς στο Μπρόνξ της Θεσσαλονίκης», Εφημερίδα: ΤΑ ΝΕΑ

Τερζοπούλου Μ. (1995), «Οι Έλληνες Ρομ-Τσιγγάνοι», Αφιέρωμα, Εφημερίδα: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Χατζηνικολάου, Α. (2009). Τοπική Αυτοδιοίκηση και εκπαίδευση παιδιών Ρομά, Επιστημονικό Βήμα, τ. 11, Φερουάριος 2009

Χριστοφορίδου Σ. (2009), Άρθρο «Κραυγή αγωνίας για τα ναρκωτικά», Εφημερίδα: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Άλλες πηγές πληροφόρησης

Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, «Η κατάσταση των τσιγγάνων στην Ελλάδα»

Ετήσιοι απολογισμοί δράσης PRAKSIS

Μ.Κ.Ο. ΟΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΑ

Διεθνή Αμνηστία

Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι

Ύπατος Αρμοστής του ΟΑΣΕ για τις Εθνικές Μειονότητες (2000), Έκθεση για την κατάσταση των ρομά στην περιοχή του ΟΑΣΕ, Αποσπάσματα για την Ελλάδα

Diversity and equality for Europe, EUMC Annual Report 2000

Minority Rights Group International

U.S. Department of state, Greece Country Report on Human Rights Practices

www.romnet.gr

Διακήρυξη για τα δικαιώματα προσώπων που ανήκουν σε εθνικές ή εθνοτικές, θρησκευτικές και γλωσσικές Μειονότητες.

Υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών

απόφαση με αριθ. 47/135, της 18.12.1992

Άρθρο 1.

1. Τα κράτη θα προστατεύουν την ύπαρξη και την εθνική ή εθνοτική , πολιτισμική, θρησκευτική και γλωσσική ταυτότητα των μειονοτήτων που βρίσκονται μέσα στην αντίστοιχη επικράτεια τους. και θα ενθαρρύνουν συνθήκες για την προαγωγή αυτής της ταυτότητας.

2. Τα κράτη θα υιοθετούν κατάλληλα νομοθετικά και άλλα μέτρα για την επίτευξη αυτών των σκοπών.

Άρθρο 2.

1. Πρόσωπα που ανήκουν σε εθνικές ή εθνοτικές. θρησκευτικές και γλωσσικές .μειονότητες (στο εξής θα αναφέρονται ως πρόσωπα που ανήκουν σ« μειονότητες) έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν το δικό τους πολιτισμό, να ομολογούν και να ασκούν τη δική τους θρησκευτική πρακτική και να χρησιμοποιούν τη δική τους γλώσσα, ιδιωτικά και δημόσια, ελεύθερα και χωρίς παρεμβολή ή διάκριση οποιαδήποτε μορφής.

2. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν αποτελεσματικά στην πολιτισμική, θρησκευτική, κοινωνική, οικονομική και .δημόσια ζωή.

3. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες, έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν αποτελεσματικά στη λήψη αποφάσεων σε εθνικό και, όπου αρμόζει, περιφερειακό επίπεδο σχετικά με τη μειονότητα στην οποία ανήκουν ή τις περιφέρειες στις οποίες ζουν, με τρόπο συμβατό προς την εθνική νομοθεσία.

4. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν και να διατηρούν δικές τους εταιρείες.

5. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν και να διατηρούν, χωρίς καμία διάκριση, ελεύθερες και ειρηνικές επαφές με άλλα μέλη της ομάδας τους, με πρόσωπα που ανήκουν σε άλλες μειονότητες, καθώς και επαφές, πέρα από τα σύνορα, με πολίτες άλλων κρατών με τους οποίους συνδέονται με εθνικούς ή εθνοτικούς, θρησκευτικούς, ή γλωσσικούς δεσμούς.

Άρθρο3.

1. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες μπορούν να ασκούν τα δικαιώματα τους συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αναφέρονται σ' αυτή τη Διακήρυξη, ατομικά καθώς και σε κοινότητα με άλλα μέλη της ομάδας τους, χωρίς καμία διάκριση.

2. Κανένα δυσμενές αποτέλεσμα δεν θα προκύπτει για οποιοδήποτε πρόσωπο ανήκει σε μειονότητα, ως συνέπεια της άσκησης ή μη άσκησης των δικαιωμάτων όπως αναφέρουν στη διακήρυξη αυτή.

Άρθρο 4.

1. Τα κράτη θα παίρνουν μέτρα, όπου απαιτείται, για να διασφαλίζουν ότι πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες ασκούν πλήρως και αποτελεσματικά όλα τους τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες χωρίς καμία διάκριση και με πλήρη ισότητα απέναντι στο νόμο.

2. Τα κράτη θα παίρνουν μέτρα, για τη δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών ώστε τα πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες να εκφράζουν τα χαρακτηριστικά τους και να αναπτύσσουν τον πολιτισμό, τη γλώσσα, τις παραδόσεις και τα έθιμα τους, με εξαίρεση τις συγκεκριμένες πρακτικές που παραβιάζουν τους νόμους του κράτους και βρίσκονται σε αντίθεση με τα διεθνή κριτήρια.

3. Τα κράτη να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα έτσι ώστε, όπου είναι δυνατό, πρόσωπα που ανήκουν σε μειοψηφίες να έχουν επαρκείς ευκαιρίες για εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας ή για διδασκαλία στη μητρική τους γλώσσα.

4. Τα κράτη πρέπει, όπου είναι κατάλληλο, να λαμβάνουν μέτρα στο πεδίο της εκπαίδευσης για να ενθαρρύνουν τη γνώση της ιστορίας, των παραδόσεων, της γλώσσας και του πολιτισμού των μειονοτήτων που υπάρχουν μέσα στην επικράτεια τους. Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες πρέπει να έχουν επαρκείς ευκαιρίες για γνώση της κοινωνίας στο σύνολο της.

5. Τα κράτη πρέπει να παίρνουν κατάλληλα μέτρα ώστε πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες να συμμετέχουν πλήρως στην οικονομική πρόοδο και εξέλιξη του κράτους τους.

Άρθρο 5.

1. Οι εθνικές πολιτικές και τα προγράμματα να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται με τον οφειλόμενο σεβασμό στα νόμιμα συμφέροντα προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

2. Προγράμματα συνεργασίας και βοήθειας ανάμεσα στα κράτη, πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται με τον οφειλόμενο σεβασμό στα νόμιμα συμφέροντα προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

Άρθρο 6.

Τα κράτη πρέπει να συνεργάζονται σε ερωτήματα που συνδέονται με πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες, inter alia, ανταλλάσσοντας πληροφορίες και εμπειρίες, για την προαγωγή αμοιβαίας κατανόησης και εμπιστοσύνης.

Άρθρο 7.

Τα κράτη πρέπει να συνεργάζονται για την προαγωγή του σεβασμού των δικαιωμάτων που αναφέρονται στην παρούσα Διακήρυξη.

Άρθρο 8.

1. Κανένα σημείο αυτής της Διακήρυξης, δεν θα εμποδίζει την εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων των κρατών σε σχέση με πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες. Ειδικότερα, τα κράτη θα εκπληρώνουν, με καλή πίστη, τις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες στις οποίες συμμετέχουν ως μέλη.

2. Η άσκηση των δικαιωμάτων όπως αναφέρονται στην παρούσα Διακήρυξη δεν πρέπει να θίγουν την απόλαυση, από όλα τα πρόσωπα, των οικουμενικώς αναγνωριζόμενων ανθρώπινων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών.

3. Μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη για να διασφαλίζουν την αποτελεσματική απόλαυση των δικαιωμάτων, όπως αναφέρονται στην παρούσα Διακήρυξη, δεν πρέπει, εκ πρώτης όψεως, να θεωρούνται ότι έρχονται σε αντίθεση με την αρχή της ισότητας που περιλαμβάνεται στην παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

4. Καμία διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι επιτρέπει οποιαδήποτε δραστηριότητα που είναι αντίθετη με τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένης της κυριαρχικής ισότητας, της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας των κρατών.

Άρθρο 9.

Οι εξειδικευμένοι φορείς και άλλοι οργανισμοί του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών να συμβάλλουν στην πλήρη πραγματοποίηση των δικαιωμάτων και των αρχών που περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη αυτή, μέσα στα αντίστοιχα πλαίσια δικαιοδοσίας τους.

Για παραπέρα αναφορές, βλέπε επίσης τα παρακάτω στοιχεία: :

- Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και πολιτικά Δικαιώματα. (1996) άρθρο 27

- Τη Συνθήκη για την εξάλειψη (/η όλων των μορφών Ρατσιστικής Διάκρισης. (1965) άρθρο 2

- Το Πλαίσιο Συνθήκης για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων (1995)

- Τη Διακήρυξη Κορυφής της Βουδαπέστης της Ο50Ε (1994) Κεφ. Η Ανθρώπινη Διάσταση, άρθρα 23 και 24.